Rouwtips - 12 Tips bij Rouwverwerking
Rouwen… Het roept bij veel mensen vragen en onzekerheden op. Is het wel normaal dat ik me zus of zo voel of gedraag? Ben ik wel goed bezig?
Je gaat op zoek naar antwoorden, naar tips die je kunnen helpen. Het liefst van al zou je de pijn, het verdriet en al het rauwe gewoon wegtoveren. Maar helaas werd die toverformule nog door niemand gevonden. Ook ik heb geen spreuk die alles plots makkelijker maakt om dragen. Wel heb ik geprobeerd om enkele tips te formuleren, die jou op weg kunnen helpen in die zoektocht naar antwoorden.
Je zal zien dat ik iedere tip begin met ‘gun jezelf…’. Want daar draait het eigenlijk om. Rouwen is erg vermoeiend en intensief. Je zal regelmatig voor jezelf moeten kiezen als je je een weg wil banen in het rouwoerwoud. Dus gun het jezelf om jezelf voorop te stellen en gun het jezelf dat je je langzaam aan weer beter zal voelen.
Ga kritisch om met deze tips. Sommige tips zullen werken voor jou, andere niet. Dat is normaal. Ik hoop gewoon wat inspiratie te bieden en kruimeltjes te strooien in jouw rouwdoolhof.
Tip 1 - Gun jezelf jouw eigen manier van rouwen
Je hebt het misschien al eens gehoord of gelezen: "Iedereen rouwt op zijn eigen manier" of ook "Je hebt jouw eigen vingerafdruk van verdriet". Dit klinkt heel logisch! We verschillen allemaal van elkaar, ook onze manier van coping is anders. Dus onze manier van rouwen is ook uniek.
Toch blijkt het niet zo eenvoudig. Ik hoor regelmatig de vraag van mijn cliënten: 'Ben ik wel goed bezig?' Ze vergelijken zich met anderen of met wat de maatschappij van hen verwacht en komen tot de constatatie dat het heel moeilijk is om mee te draaien met al die verwachtingen. En tegelijk is het heel moeilijk om als rouwende trouw te blijven aan jezelf en je eigen noden.
Maar het is oké. Doe maar jouw ding. Neem de tijd. Of niet. Huil maar, roep maar. Of lach en zoek ontspanning. Alles is goed. Zolang het voor jou goed voelt.
Tip 2 - Gun jezelf mildheid
Misschien is deze tip wel de moeilijkste van allemaal. Ik merk dat veel mensen erg streng en veeleisend zijn voor zichzelf in hun rouwproces. Ze hadden niet verwacht dat ze zo emotioneel zouden zijn, ze hadden niet gedacht dat het zo lang zou duren, ze hadden niet verwacht dat ze zo lang zo moe zouden zijn, ze hadden niet gedacht dat het zo moeilijk zou zijn… Dus wees lief voor jezelf. Liefde, mildheid en zachtheid voor jezelf is wat je nu nodig hebt.
Tip 3 - Gun jezelf om jouw noden te formuleren
Het is niet evident om dicht bij jouw noden te blijven in een rouwproces. Je wil niet moeilijk doen en je wil geen buitenbeentje zijn. Maar tegelijk voel je dat ‘gewoon doen’ en terug meedraaien in de maatschappij moeilijk kan zijn. Wees gerust, het is niet onbeleefd om aan anderen duidelijk te maken waar jij nood hebt. Wil je eens een avondje alleen zijn, of heb je net nood aan gezelschap? Wil je alles alleen regelen, of heb je nood aan hulp in het huishouden? Het is oké! Echt waar. Blijf trouw aan jezelf en communiceer dit op een rustige manier met jouw omgeving, waarbij je hen vraagt om jouw noden te respecteren.
Tip 4 - Gun jezelf tijd
Er staat geen tijd op rouwen. Sommige mensen kunnen na enkele dagen of weken terug deelnemen aan het dagelijkse leven, zonder echt hinder te ondervinden van hun verlies en alle gedachten en gevoelens die daarbij komen kijken. Anderen hebben meer tijd nodig en hebben meerdere weken of maanden nodig. Dit schuilt allemaal binnen de normale tijd van het rouwspectrum.
Er doen ook heel wat broodjeaapverhalen de ronde, bijvoorbeeld dat vooral het eerste jaar moeilijk is en dat het daarna beter gaat. Dit schept de verwachting dat het na een jaar beter zal gaan, waardoor je wel eens teleurgesteld zou kunnen zijn. Een betekenisvolle verlieservaring vraagt nu eenmaal tijd. Maar hoeveel tijd dit voor jou zal vragen, dat kan niemand voorspellen. Eén ding is zeker, het zal voor jou waarschijnlijk als te lang aanvoelen. Wees ook hierbij mild voor jezelf, want je overhaasten heeft geen zin.
Tip 5 - Gun jezelf ruimte voor gevoelens
Onder de koepelterm 'rouwen’ kunnen heel wat gevoelens schuil gaan. Van verdiet en pijn, over opluchting en liefde, naar boosheid en schuldgevoel. Ook schaamte, trots, jaloezie of blijheid komen vaak boven drijven. Al deze gevoelens zijn normaal. Rouw doet je nu eenmaal jouw funderingen daveren en dat kan heel wat gevoelens oproepen. Het heeft geen zin om deze gevoelens te negeren of weg te duwen, want je zal zien dat ze zich blijven aanbieden tot je eindelijk de moed vindt om ernaar te kijken. Dus gun jezelf ruimte om naar die gevoelens te kijken en ermee aan de slag te gaan. Zo krijg je er terug meer controle over.
Tip 6 - Gun jezelf erover te praten
“Ik wil niemand tot last zijn…"
Heb jij deze woorden ook al in de mond genomen? Je bent niet alleen. Veel rouwenden denken dat ze anderen storen door telkens opnieuw hun verhaal te vertellen. Ze gaan ervan uit dat dit voor anderen een lastig onderwerp is en willen koste wat kost vermijden om als een lastpost ervaren te worden. Dus houden we onszelf in en gaan we ons rouwverhaal niet te vaak delen, ook al voel je wel de nood om het te vertellen.
Zoek iemand bij wie je voelt dat jouw verhaal er mag zijn, keer op keer. Jij verdient zo’n luisteraar. Het is door telkens opnieuw jouw verhaal te vertellen, dat er beweging komt in jouw rouwproces en dat jouw verlieservaring kan evolueren. Door telkens opnieuw jouw verhaal te vertellen, help je jezelf dus.
Tip 7 - Gun jezelf afleiding
Het is gezond om af en toe niet met jouw verlieservaring bezig te zijn, om er even niet aan te denken. Het is gezond om afleiding te zoeken en op zoek te gaan naar iets dat jou echt ontspant. Rouwen is erg vermoeiend en jouw lijf en hersenen hebben er nood aan om soms eens even niets te moeten denken of voelen.
Even met iets helemaal anders bezig zijn wil niet zeggen dat je de persoon die overleden is niet meer graag ziet of dat jouw verlieservaring niet zo erg is. Het wil enkel zeggen dat jij naar jouw lichaam luistert en dat je voor jezelf zorgt.
Tip 8 - Gun jezelf zelfzorg
Ga op zoek naar de dingen die jou helpen om zowel fysiek als mentaal voor jezelf te zorgen. Een koffie gaan drinken met vrienden, eens naar de welness, gaan sporten, naar de cinema, gaan shoppen,… Misschien zelfs even er op uit trekken. De kans is groot dat een boek lezen nog te moeilijk gaat. Ons concentratievermogen neemt namelijk een flinke duik in het begin van een rouwproces en het duurt vaak even voor dit terug is zoals voordien.
Probeer tijdens deze momentjes van zelfzorg het stemmetje ‘Maar wat zullen buitenstaanders hier van denken?’, te onderdrukken. Dit stemmetje is vaak aanwezig bij mensen die rouwen. Buitenstaanders - en vooral diegene die nog geen significante verlieservaring hebben meegemaakt - hebben snel oordelen. Die oordelen vertrekken vanuit hun verhaal en hun perspectief en daar kan jij weinig aan veranderen. Commentaar zal er bijna altijd zijn, of je nu te veel of te weinig voor jezelf zorgt en op komt. Dus doe gewoon jouw eigen ding, negeer die stemmen en zoek vooral naar wat goed is voor jou.
Tip 9 - Gun jezelf rituelen en herinneringen
Tot een halve eeuw geleden hadden wij in onze samenleving, waar de Christelijke zuil lange tijd overheerste, vaste rituelen bij ongeneeselijke ziektes, het begroeten van het lichaam en begrafenissen. Deze Christelijke rituelen boden een vaste, universele aanpak en zo ook voorspelbaarheid. Toen de invloed van het Christendom werd teruggedrongen, gingen ook deze rituelen grotendeels verloren. Tegenwoordig hebben we een meer atheïstische samenleving, maar die biedt quasi geen rituelen bij belangrijke levensovergangen. Terwijl mensen daar wel nood aan hebben. Rituelen bieden houvast, maar ook troost en verbinding. Hele mooie aspecten waar we naar verlangen bij een verlies.
Je eigen rituelen bedenken om jouw verlies in beeld te brengen en afscheid te nemen of te herdenken, hebben dus een grote meerwaarde. Het hoeft niets groots te zijn: een kaarsje branden, muziek opleggen, gedichten voorlezen, samen naar het kerkhof gaan,… alles helpt om beeldende taal te geven aan jouw verlies.
Probeer ook om herinnerigen zoveel mogelijk vast te leggen. Ons geheugen is ook maar wat het is en je zal merken dat er stukje bij beetje deeltjes verloren gaan van jouw herinneringen. Om dit wat vast te houden, kan je de herinneringen proberen te bewaren. Verzamel foto’s, schrijf je herinneringen op, stel een herinneringendoos samen met kleding, parfum, betekenisvolle voorwerpen,… Het is ook heel fijn om verhalen te verzamelen rondom jou. ‘Wat is het leukste dat jullie samen hebben meegemaakt?’, ‘Welk verhaal ken jij van * dat ik nog niet ken?’,… Op die manier leer je diegene die je mist op een andere manier kennen. Dit zijn vaak ook leuke en grappige gesprekken, die veel troost en verbinding bieden.
Tip 10 - Gun jezelf wat beweging
Door fysiek in beweging te komen, zal je ook sneller mentaal in beweging geraken. Bewegen en sporten brengt meer zuurstof naar je hersenen en daar hebben ze in deze moeilijke periode nood aan. Door te bewegen maak je endorfines aan, wat gekend staat als het gelukshormoon. Het is nu niet dat je door regelmatig te wandelen plots minder rouw en pijn zal voelen, maar het helpt wel om jouw gemoedstoestand te reguleren.
Bovendien helpt beweging ook bij slaapproblemen, een probleem dat vaak voorkomt bij rouw. Doordat je beter kan slapen, zal je ook beter opgewassen zijn tegen de moeilijke dipjes.
Tip 11 - Gun jezelf hulp te vragen
Hulp vragen... Veel mensen vinden dit moeilijk. We willen graag zoveel mogelijk zelf oplossen. Hulp vragen kan dan aanvoelen als falen. Soms durven we geen hulp te vragen, omdat we anderen niet tot last durven zijn. Omdat we het gevoel hebben dat we al zoveel hebben gevraagd en amper iets kunnen terug geven. Je hoeft het helemaal niet alleen te doen! En vaak willen mensen jou heel graag helpen, maar durven ze zich niet aan jou op te dringen. Dus durf om hulp te vragen. Gun jezelf dit. Want het is al moeilijk genoeg zo.
Tip 12 - Gun jezelf professionele hulp
Heb je al vanalles geprobeerd en blijf je het gevoel hebben vast te zitten in je rouw, dan kan professionele hulp jou helpen om terug in beweging te komen. Een rouwtherapeut kan jou helpen om weer verbinding te maken met jezelf, met je eigen noden maar een therapeut ondersteunt jou ook om verbinding met jouw verlieservaring. Een professionele hulpverlener is er om naast jou te wandelen en jou in jouw rouwtraject te ondersteunen waar nodig, zodat je niet langer het gevoel hebt dat je alles alleen moet dragen. Ga op zoek naar iemand waarmee het klikt. Hiervoor zal je misschien meerdere therapeuten moeten bezoeken, maar een goeie therapeutische relatie is essentieel om een zorgzaam traject te kunnen afleggen en te kunnen groeien.
Meer over Els Rogier
Els Rogier is een rouwtherapeut gespecialiseerd in verlies-en rouwbegeleiding bij kinderen en jongeren en hun gezin, volwassenen en personen met een verstandelijke beperking. Ze heeft meer dan tien jaar ervaring in het begeleiden van rouwgroepen en rouwenden. Je kan bij haar terecht voor rouwbegeleiding in haar praktijk Goedmoed te Gent.