Een vingerafdruk van verdriet
Iedereen rouwt anders. Ieder gaat op zijn eigen manier om met een verlies. Dat heb je misschien al wel eens gehoord. Het verloop van een rouwproces is uniek, even uniek als een vingerafdruk. Je kan geen twee rouwprocessen op elkaar leggen en dezelfde route verwachten. Dit heeft onderzoek en vooral praktijkervaring doorheen de jaren zeer duidelijk uitgewezen.
Echter, mensen hebben nood aan structuur. Structuur helpt om moeilijke situaties sneller in te schatten en om de omgeving beter te begrijpen. Dat geeft op zijn beurt rust. We gaan dus op zoek naar gelijkenissen en verschillen. We zoeken naar terugkerende elementen en proberen een bepaalde ordening en regelmaat te vinden. Zo ontstaan theoretische modellen.
Ook rond rouwen bestaan verschillende theoretische modellen. Sommigen bouwen voort op elkaar, anderen lopen sterk uiteen. Modellen evolueren met de tijd, wat logisch is, want ook onze samenleving verandert. Ze helpen ons om complexe gegevens op een eenvoudige en overzichtelijke manier weer te geven. Gezien rouwen zo complex is, kan een eenvoudig en duidelijk kader een meerwaarde betekenen.
Waarom zijn theoretische modellen belangrijk?
Theoretische modellen rond rouw worden vooral gebruikt door professionelen die rouwprocessen begeleiden. Het helpt psychologen, therapeuten of begeleiders om in te schatten hoe het met jou gaat. Het theoretisch model biedt hen een kader, dat richting kan geven aan het verdere verloop van de begeleiding. Een theoretisch model kan ook helpen bij de beslissing om eventueel door te verwijzen, mocht andere therapie nodig zijn. Dankzij theoretische modellen en de vele boeken die er al rond verschenen zijn, is er meer aandacht voor dit onderwerp. Zo krijgen rouwenden de beste ondersteuning, die ook meegaat met de tijd.
Theoretische modellen helpen ook rouwenden zelf. Een therapeut kan ervoor kiezen om tijdens een begeleiding het theoretisch rouwmodel uit te leggen. Dit noemt men psycho-educatie. In veel gevallen helpt het de rouwende om beter te begrijpen wat er met hem/haar gebeurt tijdens dit rouwproces. Gedachten of uitspraken als “Oef ik ben niet gek” en “Wat ik meemaak, blijkt normaal te zijn”, geven vaak de nodige rust. Bovendien kan het theoretisch rouwmodel de rouwende helpen om in de toekomst zijn/haar eigen gedrag sneller te begrijpen en hierdoor milder naar zichzelf te kijken.
Er zijn ook heel wat rouwenden die zelf op zoek gaan naar theorieën, net vanuit die drang om zichzelf beter te begrijpen. Of ouders of opvoeders die informatie zoeken, vanuit de nood om iemand die rouwt in hun omgeving goed te ondersteunen. Ik vind het heel goed dat zij zo ondernemend zijn en actief zoeken naar de dingen die hen kunnen helpen. Tegelijk bestaat de kans dat ze niet de juiste bronnen lezen, waardoor ze niet de juiste informatie krijgen. Een boek dat aangeraden wordt door een therapeut of begeleider lijkt me een gulden middenweg.
Wanneer zijn theoretische modellen minder belangrijk?
Een theoretisch model verliest al zijn kracht als het tot op de letter moet gevolgd worden. Als er geen ruimte is voor flexibiliteit of eigen invulling. Hierdoor is het goed mogelijk dat jij je als rouwende niet in het volledige model herkent. Waardoor de kans bestaat dat jij je miskent voelt. Dat kan uiteraard niet de bedoeling zijn. Een theoretisch rouwmodel dient erkenning te geven, niet het tegenovergestelde.
Een andere mogelijke valkuil, als je veel weet van een theoretisch rouwmodel, is dat je onbedoeld en vooral ongevraagd advies gaat geven dat niet aansluit bij de beleving van de rouwende. Mogelijks mist dat advies ook de nodige nuancering. Sowieso is advies geven een minder goed idee. Want advies is erg persoonlijk, net omdat rouwen zo persoonlijk is. Wat voor jou werkt, zal misschien niet voor iemand anders werken. Als men dan nog eens argumenten vanuit de theorie gaat gebruiken, zal de rouwende nog minder snel ‘Nee, dat past niet bij mij’ durven zeggen. Waardoor hij/zij zich opnieuw niet erkend kan voelen.
Maar wat doen we dan met al die theoretische modellen? Want het heeft duidelijk zowel voor- als nadelen om meer te weten over die verschillende theorieën rond rouw.
Het komt erop neer dat theoretische modellen zinvol zijn om in je achterhoofd te houden. Het kan belletjes doen rinkelen maar het hoeft geen vast parcours te zijn. Belangrijker dan de theorie die in je hoofd zit, is wat er op je hoofd staat. Namelijk je oren. Luisteren in het meest cruciale in het omgaan met mensen met een verlieservaring. Maak tijd om er te zijn, om te luisteren. Nog een kleine tip voor de rouwenden onder jullie: zoek iemand die tijd maakt om naar jou te luisteren, zonder oordeel. Laat hen toe in je hoofd. Deel je angsten, je gedachten, je gevoelens, je onzekerheden. Laat het mee gedragen worden.
Er bestaan heel wat verschillende theoretische modellen rond rouw. Ik ga in de toekomst op regelmatige basis een gerelateerde blogpost schrijven waarin ik telkens een nieuw rouwmodel uit de doeken doe, met passende voorbeelden uit ‘het dagelijks leven’.
Meer over Els Rogier
Els Rogier is een rouwtherapeut gespecialiseerd in verlies-en rouwbegeleiding bij kinderen en jongeren en hun gezin, volwassenen en personen met een verstandelijke beperking. Ze heeft meer dan tien jaar ervaring in het begeleiden van rouwgroepen en rouwenden. Je kan bij haar terecht voor rouwbegeleiding in haar praktijk Goedmoed te Gent.